L14

Leśno to stara wieś rycerska. Pierwsza wzmianka źródłowa o Leśnie pochodzi z 1354 r. Jest to dokument nadania Dytrychowi von Leysten wsi rycerskiej przez wielkiego mistrza zakonu krzyżackiego Winrycha von Kniprode. Po ostatnich dziedzicach Leśna, rodzinie Sikorskich, zachował się dworek, posadowiony w centrum wsi na wzniesieniu, w sąsiedztwie jeziora Leśno Dolne i rzeki Młosiny. Przed Sikorskimi właścicielami Leśna od 1678 r. byli przedstawiciele rodu Lewald Jezierskich, znanych na Pomorzu właścicieli ziemskich i urzędników sądowych. Ostatnim właścicielem folwarku w Leśnie z rodu Jezierskich był Antoni Jezierski (1770-1847), który po śmierci w 1837 r. swojego brata Michała, został na krótko właścicielem Wielkich Chełmów. Na podstawie testamentu Antoniego Jezierskiego z 1844 r. obydwa majątki stały się własnością jego siostrzenicy, Anny z Gentzendorf - Grabowskich Sikorskiej.

Anna i Władysław Sikorscy mieli dwóch synów – Stefana i Pawła oraz córkę Agatę. Wielkie Chełmy otrzymał w spadku Stefan Sikorski, a folwark w Leśnie stał się własnością Pawła Sikorskiego (1826-1907). Paweł Sikorski był sprawnym zarządcą majątku, zasłynął także jako współzałożyciel w 1873 r. Spółki Pożyczkowej Brusko-Leśnieńskiej, znanej jako Bank Ludowy w Brusach. Paweł Sikorski oraz jego żona Antonina Sikorska z d. Donimirska (1838-1918) mieli dzieci, m.in. syna Edmunda (1864-1940) i córkę Bogumiłę (1859-1909), która została żoną Jana Karola Łukowicza (1854-1918). Właścicielem Leśna został Edmund Sikorski. W 1894 r. jego majątek obejmował 1 917,58 ha gruntów, w tym: pola i ogrody 418,43 ha, łąki 143,45 ha, pastwiska 270,96 ha, lasy 979,59 ha, zabudowania i nieużytki 4,23 ha, wody 100,90 ha.

W 1919 r. Edmund Sikorski sprzedał kilka działek i budynków oraz karczmę w sąsiedztwie jeziora. Pod koniec lat dwudziestych nastąpiła parcelacja części majątku. Na podstawie Rozporządzenia Rady Ministrów z 5 stycznia 1927 r. ustalono wykaz imienny nieruchomości ziemskich, podlegających wykupowi przymusowemu przez państwo Polskie. W wykazie znalazło się 50 ha z majątku Leśno. Włości Sikorskiego zmniejszały się. W 1929 r. Sikorski był już właścicielem majątku ziemskiego o powierzchni 1 296 ha, z czego lasy zajmowały 579 ha, łąki i pastwiska 234 ha, grunty orne 359 ha, nieużytki 24 ha, a wody 100 ha. Część ziemi, zwłaszcza gorszej i oddalonej od folwarku, Edmund Sikorski dzierżawił zainteresowanym małorolnym. Parcelacja majątku w Leśnie przebiegała z wielkimi trudnościami. Część leśnieńskich umów parcelacyjnych z tego czasu była jedynie formalnym potwierdzeniem kontraktów i stanu faktycznego zaistniałego w 1919 r. W dwudziestoleciu, w tej dotąd wybitnie folwarcznej wsi, pojawili się i zaczęli funkcjonować samodzielni chłopi. W latach trzydziestych w Leśnie funkcjonowały 2 restauracje, 2 smolarnie, 2 kuźnie, 1 zakład ślusarski, 2 małe cegielnie, 2 sklepy spożywcze i rzeźnictwo. W wyniku rządowej parcelacji w roku 1936 i 1937 w Leśnie odnotowano powstanie: 9 samodzielnych osad o powierzchni 10-30 ha, 13 parceli dodatkowych i 7 robotniczych poniżej 5 ha. Postępujący upadek majątku Sikorskiego w 1936 r. doprowadził do ogłoszenia projektu jego całkowitej parcelacji. Zgłosiło się wówczas wielu chętnych, sprawa nie doszła jednak do skutku.

Ostatnim właścicielem majątku w Leśnie został syn Edmunda i Julii Sikorskiej z d. Dąmbskiej (1877-1925), Witold Paweł Sikorski (1906-1980). Nowy właściciel zaczął gospodarować bardziej nowocześnie, jednak wybuch II wojny światowej pokrzyżował jego plany. Podczas wojny majątkiem zarządzali Niemcy. Po wojnie, już w kwietniu 1945 r., doszło do parcelacji majątków ziemiańskich na Zaborach, w tym całego majątku Edmunda Sikorskiego w Leśnie, który obejmował wówczas 850,8 ha. Ziemię o powierzchni 218,6 ha podzielono między 46 parcelantów. Powiatowy Związek Samopomoc Chłopska otrzymał 79,8 ha (grunty orne oraz stawy i jeziora), na szkołę powszechną przeznaczono 1,4 ha, a na cele oświaty rolniczej 21,2 ha. Drogi i rowy obejmowały obszar 5,5 ha. Największą część majątku, obejmującą lasy o powierzchni 525,2 ha, przekazano na rzecz Nadleśnictwa Przymuszewo. Na powierzchni 1 ha nad jeziorem Leśno Dolne urządzono cmentarz parafialny, który wcześniej Sikorscy udostępniali na odbywające się tam jarmarki. W ten oto sposób cały majątek Sikorskich w Leśnie uległ parcelacji.

Grobowiec rodzinny Sikorskich znajduje się na cmentarzu przykościelnym w Leśnie.